Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ Tài chính xây dựng khung pháp lý về tiền điện tử và tài sản ảo

Phó Thủ tướng đã yêu cầu Bộ Tài chính xây dựng khung pháp lý về tiền điện tử và tài sản ảo. Sự phát triển này là một phần của việc Thủ tướng Phạm Minh Chính yêu cầu Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) bắt đầu thực hiện một dự án thí điểm về tiền điện tử vào tháng 5/2020. Dự án dựa trên blockchain dự kiến ​​sẽ được triển khai vào khoảng giữa Năm 2021 và 2023. Các báo cáo nêu rõ đây là một phần trong kế hoạch của chính phủ nhằm phát triển chiến lược hướng tới nền kinh tế kỹ thuật số.

Bộ Tài chính dự kiến ​​sẽ công bố thời gian cụ thể cho việc thực hiện khung pháp lý mặc dù chưa có ngày chính xác.

Sự phát triển này diễn ra sau khi Bộ Tài chính vào ngày 30/3/2021 thành lập một nhóm nghiên cứu, bắt đầu triển khai các hoạt động nghiên cứu chuyên sâu về tiền điện tử, nhằm đạt được cải cách lập pháp trong thời gian tới.

Trong khi việc kinh doanh và sử dụng tiền điện tử đang trở nên phổ biến trên toàn cầu, luật pháp Việt Nam chưa có quy định nào đề cập đến các giao dịch đó.

Tuy nhiên, sự chuyển đổi hiện tại của nền kinh tế nước ta mang đến một bối cảnh đặc biệt thuận lợi cho loại hình tiền điện tử. Trong các phương thức thanh toán, thì thanh toán tiền mặt đang giảm dần, khi người Việt ngày càng sử dụng nhiều hơn các ứng dụng, mã QR và ví điện tử (như Moca, Momo hoặc ZaloPay). Trong chiến lược phát triển của chính phủ, đến cuối năm 2025, chính phủ đã đặt mục tiêu đạt tốc độ tăng trưởng hàng năm 20-25% cho các giao dịch thanh toán không dùng tiền mặt. Hơn nữa, mặc dù thiếu khuôn khổ quy định, nhưng việc áp dụng tài sản kỹ thuật số của Việt Nam là một trong những nước có tỷ lệ cao nhất trên thế giới theo Statista.

Hơn nữa, ước tính có khoảng một triệu người Việt Nam đang sử dụng tiền điện tử: con số này dự kiến có thể ​​sẽ tăng lên gấp 30 lần vào năm 2030, giúp thị trường có lợi nhuận trong thời gian tới.

Tuy nhiên, tội phạm tiền điện tử đầy rẫy với các vụ trộm tiền, hack và lừa đảo qua mạng. Vào năm 2018, công ty khởi nghiệp Modern Tech của Việt Nam đã lừa đảo khoảng 30.000 người đầu tư vào các dự án tiền điện tử và cung cấp tiền xu ban đầu (ICO). Các nhà đầu tư mất khoảng 660 triệu USD.

Do đó, việc triển khai một công cụ pháp lý để quản lý và xử lý tài sản ảo là thách thức hiện nay đối với chính phủ nước ta. Nó cũng sẽ đặt ra ranh giới đối với các giao dịch tiền điện tử mang tính chất lạm dụng, đây là mối quan tâm chính.

Khoảng cách pháp lý phản ánh sự không tin tưởng và nhầm lẫn

Giống như nhiều chính phủ trên toàn cầu, Việt Nam không chắc chắn về cách ứng phó với sự gia tăng của tiền điện tử trên lãnh thổ nước ta.

Những sự hoài nghi đối với loại tiền mới mẻ này có thể dễ dàng giải thích. Bản chất phi vật chất của chúng chính là điều gây thách thức quyền lực nhà nước, chẳng hạn như việc các ngân hàng quốc doanh không có quyền kiểm soát được hệ thống mật mã. Các chính phủ trên toàn cầu cũng lo ngại đáng kể về rủi ro đầu cơ và vấn nạn thao túng có thể có tác động to lớn đến nền kinh tế quốc gia.

Ngoài ra, sự thay đổi nhanh chóng của các loại tiền ảo cùng với sự thiếu kiến ​​thức chung chính là nguyên nhân kích hoạt các quy trình lập pháp phản ứng.

Tính đến thời điểm hiện tai, pháp luật nước ta chưa có quy định nào đề cập đến tiền điện tử như một trong những phương tiện thanh toán hợp pháp, và cũng không có sự công nhận chúng là tài sản hay ngoại tệ.

Bitcoin và các loại tiền điện tử tương tự khác đã được NHNN chỉ định cụ thể là bất hợp pháp, đồng thời, bị cấm trong các mối quan hệ thương mại. Do đó, việc sử dụng, cung cấp và phát hành tiền điện tử ở Việt Nam có thể bị phạt tiền lên đến 8.700 USD và bị phạt tù. Tuy nhiên, việc sở hữu, giao dịch hay là đầu tư vào tiền điện tử không bị cấm.

Thế nhưng, việc thông báo về một dự án thí điểm được đặc biệt giao cho NHNN cũng như yêu cầu xây dựng khung pháp lý cho thấy Việt Nam không thể bỏ qua tiền điện tử, vì nó đang trở nên phổ biến và báo cáo số lượng người dùng từ Việt Nam cao.

Trong mọi trường hợp, khoảng cách pháp lý như vậy là rủi ro; để giảm thiểu những hạn chế phát sinh từ các loại tiền điện tử, chính phủ đã giao nhiệm vụ cho nhóm nghiên cứu, nhóm sẽ tập trung vào một loạt các chủ đề bao gồm:

• Để hiểu ngành công nghiệp tiền điện tử;
• Để công nhận sự tồn tại của tiền điện tử bằng cách sửa đổi luật hiện hành;
• Xây dựng các quy định minh bạch, dễ dự đoán và hiệu quả;
• Để xây dựng luật pháp đáp ứng liên quan đến sự biến động cao của thị trường: mặc dù Bitcoin là trung tâm của mối lo ngại do sự phổ biến của nó đối với những người trong cuộc và những người bình thường, thị trường lớn hơn nhiều và nhiều loại tiền tệ hơn sẽ xuất hiện trong vài năm tới;
• Khuyến nghị điều chỉnh cấu trúc bằng cách tạo cơ chế giám sát thị trường tiền điện tử thông qua các cơ quan giám sát có khả năng thực thi - chú ý đến điều kiện thị trường, sự xuất hiện của các loại tiền tệ mới và sẵn sàng ứng phó nhanh chóng và hiệu quả với các rủi ro;
• Khuyến nghị các công cụ cho các cơ quan giám sát này, cụ thể là quyền cấp, đình chỉ hoặc là thu hồi giấy phép, điều chỉnh các hoạt động kinh doanh và báo cáo các hoạt động đáng ngờ.

Để đạt được mục tiêu này, nhóm sẽ tiến hành tìm kiếm các luật đã được Hoa Kỳ, EU và Nhật Bản ban hành.

Điều tiết tiền điện tử vì lợi ích lâu dài cho nền kinh tế nước ta

Các lợi ích công cộng, xã hội và kinh tế lâu dài của bất kỳ quy định nào trong tương lai là rất nhiều.

Thứ nhất, nó sẽ tạo cơ hội cho Việt Nam kiếm thêm thu nhập thông qua việc đánh thuế từ việc buôn bán tiền điện tử. Bằng cách xác định các hoạt động này là trao đổi ngoại tệ hoặc tài sản tài chính, những trao đổi như vậy, trước đây được miễn thuế, có thể thuộc phạm vi của thuế thu nhập doanh nghiệp hoặc cá nhân.

Ngoài ra, việc quản lý tiền điện tử, nước ta cần có những biện pháp chống lại gian lận và lạm dụng hiệu quả liên quan đến tiền ảo, như là: rửa tiền, hack tài khoản hoặc tài trợ ẩn danh cho các hoạt động bất hợp pháp khác.

Ví dụ: 

Vào năm 2017, Nhật Bản đã chọn bắt buộc nhận dạng người dùng tiền điện tử; các sở giao dịch chứng khoán Nhật Bản được yêu cầu kiểm tra và ghi lại danh tính của khách hàng, cũng như lưu giữ hồ sơ giao dịch đầy đủ. Nhóm nghiên cứu có thể nghiên cứu biện pháp khắc phục gian lận này.

Hơn nữa, những điều khoản này được ban hành có thể giải quyết các yêu cầu của chính phủ đối với trật tự tài chính công, nhờ vào việc đảm bảo sự an toàn và bảo mật của thị trường tiền ảo, cũng như bảo vệ nền kinh tế cả nước khỏi những rủi ro liên quan.

Theo cách tương tự, nó sẽ đảm bảo một môi trường lập pháp bảo vệ cho những người tiêu dùng thường xuyên tiền điện tử. Thái độ của chính phủ nước ta đối với các vấn đề liên quan đến tiền điện tử sau đó sẽ chuyển từ các khuyến nghị và cảnh báo thụ động sang một công cụ bảo vệ chủ động.

Cuối cùng, bất kỳ một quy định nào cũng phải cung cấp môi trường linh hoạt và thuận lợi cho các nhà đầu tư tiền điện tử và các công ty khởi nghiệp. Khuôn khổ bảo vệ, thay vì hạn chế các giao dịch tiền điện tử, nên thiết lập một môi trường khuyến khích để trao đổi nhiều hơn và an toàn hơn. Mặc dù, một số nhà đầu tư có thể ngừng các hoạt động liên quan đến tiền điện tử của họ ở phạm vi trong nước, khi chính phủ tăng cường giám sát. Khi đó, cần nhấn mạnh đến tính minh bạch và khả năng dự đoán của hệ thống pháp luật.